اختلال وسواس چیست
وسواس یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یک اختلال روانی است که با افکار مکرر، ناخواسته و استرسزا (وسواس) و رفتارهای تکراری و اجباری (اعمال اجباری) شناخته میشود. افراد مبتلا به وسواس بهطور معمول از این افکار و رفتارهای خود ناراحت میشوند اما احساس میکنند قادر به کنترل یا متوقف کردن آنها نیستند. این افکار وسواسی میتواند شامل ترس از آلودگی، تردید مداوم، یا نیاز به تقارن و نظم باشد. اعمال اجباری نیز شامل شستشو، چک کردن مکرر یا شمارش است که فرد بهمنظور کاهش استرس ناشی از وسواس انجام میدهد. این اختلال معمولاً بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه فرد تأثیر منفی میگذارد و ممکن است نیازمند درمانهای رفتاری-شناختی یا دارویی باشد.
انواع وسواس چیست
اختلال وسواس آلودگی: فرد ترس شدیدی از میکروبها، آلودگی یا مواد شیمیایی مضر دارد و ممکن است به شستشوی مداوم دستها، اشیا یا محیط اطراف بپردازد.
اختلال وسواس تقارن و نظم: افراد مبتلا نیاز شدید به چیدمان دقیق، متقارن یا منظم اشیا دارند. هرگونه بینظمی باعث استرس و اختلالات اضطراب آنها میشود و ممکن است تا زمانی که اشیا بهطور کامل مرتب نشده باشند، دست از تنظیم برندارند.
اختلال وسواس تردید و چک کردن: این افراد مکرراً احساس میکنند که باید چیزهایی مانند قفل درها، خاموش بودن وسایل برقی یا انجام کامل کارهای روزمره را بررسی کنند تا از امنیت و صحت آنها اطمینان حاصل کنند.
اختلال وسواس افکار ممنوعه یا آسیبزا: شامل افکار ناخواسته و مزاحمی است که اغلب با موضوعات خشونت، مسائل جنسی یا افکار مذهبی حساس همراه هستند. این افکار باعث اضطراب شدید در فرد میشوند و او ممکن است از ترس یا شرمندگی، آنها را مخفی کند.
اختلال وسواس انباشت و جمعآوری: این نوع اختلال وسواس شامل جمعآوری اشیا و عدم توانایی در دور انداختن آنها است، حتی اگر ارزش واقعی نداشته باشند. افراد مبتلا ممکن است فضاهای زندگی خود را از وسایل غیرضروری پر کنند که به مرور زمان مشکلات زیادی برایشان ایجاد میکند.
هر یک از این انواع وسواس، بسته به شدت و تاثیر آن بر زندگی فرد، ممکن است نیاز به مداخله درمانی داشته باشد که شامل روشهای رفتاری-شناختی یا دارو درمانی است تا به کنترل افکار و کاهش اضطراب فرد کمک کند.
علائم وسواس چیست
علائم وسواس یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) شامل مجموعهای از افکار و رفتارهای تکراری و کنترلناپذیر است که زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار میدهد. این علائم به دو دسته افکار وسواسی و اعمال اجباری تقسیم میشوند. افکار وسواسی شامل تصاویری ذهنی، ترسهای ناخواسته و افکار مزاحمی هستند که معمولاً حول محور موضوعاتی چون آلودگی، آسیب رساندن به خود یا دیگران، یا نیاز به نظم و تقارن قرار دارند و اضطراب شدیدی در فرد ایجاد میکنند. اعمال اجباری، رفتارهایی تکراری مثل شستشوی مداوم دستها، چک کردنهای مکرر، مرتب کردن اشیا و شمارش است که فرد احساس میکند برای کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی مجبور به انجام آنهاست. این علائم ممکن است شدت یابند و بر کیفیت زندگی فرد و عملکرد اجتماعی، شغلی و فردی او تأثیر منفی بگذارند.
راه های درمان وسواس
درمان اختلال وسواس یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) معمولاً شامل ترکیبی از روشهای رواندرمانی و دارودرمانی است که به فرد کمک میکند تا بر افکار و رفتارهای وسواسی خود تسلط یابد. درمان اختلال وسواس در مرکز رواندرمانی دکتر نرگس پیریایی از متدهای علمی و اثربخش مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) بهره میبرد که به افراد میآموزد تا افکار منفی و وسواسی را شناسایی کرده و شیوههایی برای کاهش اضطراب و توقف رفتارهای اجباری پیدا کنند. یکی از زیرمجموعههای مهم این روش، درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP) است که در آن افراد به تدریج با موقعیتهایی که باعث ایجاد اضطراب در آنها میشود، مواجه میشوند و یاد میگیرند تا بدون انجام اعمال اجباری اضطراب خود را مدیریت کنند. در کنار این، داروهای ضدافسردگی مانند مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRIs) نیز ممکن است توسط متخصصان تجویز شوند تا به کاهش شدت علائم کمک کنند. درمان اختلال وسواس در مرکز رواندرمانی دکتر نرگس پیریایی با ارائه جلسات تخصصی و برنامهریزی شده، به افراد مبتلا کمک میکند تا از چرخه افکار و رفتارهای وسواسی خارج شوند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
بهترین داروی وسواس فکری معمولاً داروهایی از گروه مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند که به تنظیم سطح سروتونین در مغز کمک میکنند و از این طریق شدت علائم وسواس فکری را کاهش میدهند. از جمله این داروها میتوان به فلوکستین، سرترالین و فلووکسامین اشاره کرد که معمولاً توسط پزشکان برای درمان وسواس تجویز میشوند. این داروها به مرور زمان به کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی کمک میکنند و رفتارهای اجباری را کمتر میکنند. با این حال، مصرف بهترین داروی وسواس فکری باید تحت نظر پزشک و با دوز مناسب انجام شود، چرا که نیاز به تنظیم دقیق دارد و ممکن است برای هر فرد، داروی خاصی بهترین تأثیر را داشته باشد.